ၵၢၼ်မူၼ်ႉမႄးပၵ်းပိူင်ၽိင်ႈမိူင်း(constitution)

တႃႇတေလႅၵ်ႈလၢႆႊပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းၼႆ့ မိူင်းၼိူင်ႈလႄႈမိူင်းၼိူင်ႈၵေႃႈတေဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။ တူဝ်ယၢင်ႇ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊမိူင်းမၢၼ်ႊႁဝ်းၼႆ့ သင်ၸိူဝ့်ဝႃႈၶႂ်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႊပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းၼႆၸိုင် တေလႆႈမီးၶေႃႈၵမ့် ထႅမ် တီႈၽွင်းတုမ်ႊ(ပႃႇလီႇမၼ်ႇ) ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ75+1။ ထႅင်ႈၽၢႆႇၼိူင်ႈသမ့် သိုၵ်းၼႆ့မီးယူႇၼႂ်းၽွင်း တုမ်ႊ(ပႃႇလီႇမၼ်ႇ) ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ25ဝႆ့။ တႃႇတေလႅၵ်ႈလၢႆႊပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းၼႆ့ ပႅၵ့်သမ့်ဝႃႈတႅၼ်းၽွင်း ၵူႊၵေႃ့ၵမ့်ထႅမ်သေတႃ့ သင်ဝႃႈသိုၵ်းဢၼ်မီးၼႂ်းၽွင်းတုမ်ႊ(ပႃႇလီႇမၼ်ႇ)ၼၼ့် ဢမ်ႇၵမ့်ထႅမ်ၸိုင် လႅၵ်ႈလၢႆႊဢမ်ႇလႆႈၼၼ့်ယဝ့်။ ၸွမ်းၼင်ႇၶႃႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃးတႄ့ တႃႇတေလႅၵ်ႈလၢႆႊပၵ်းပိူင်လၵ်း မိူင်းၼႆ့ မီးလၢႆးတၢင်းယူႇ(4)လၢႆးယဝ့်။ ၸိူဝ်းၼၼ့်ၸမ်း-

ၵ) လုၵ့်တီႈၽွင်းတုမ်ႊသေမၵ်းမၼ်ႈဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး (Parliament)

ၶ) လုၵ့်တီႈပၢင်တုမ်ႊလူင်တင်းၵူၼ်းမိူင်းသေဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး (Assembly)

င) ႁွင့်ၽူႈလူင့်လႅၼ်ႇသေတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး (Experts)

ၸ) လုၵ့်တီႈပၢင်တုမ်ႊလူင်ၵူႊၶိူဝ်းၶိူဝ်းသေတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး (National Dialogue) ၸိူဝ်းၼႆ့ယဝ့်။

ၵ) လုၵ့်တီႈၽွင်းတုမ်ႊတႅမ်ႈဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး (Parliament)

လၢႆးၼႆ့တႄ့ပဵၼ်လၢႆးတၢင်းဢၼ်ၵူႊမိူင်းမိူင်းၸႂ့်တိုဝ်းသေ တိုၼ်းတေလႆႈၸႂ့်တိုဝ်းယဝ့်။ သင်ၸိူဝ့်ဝႃႈ ၼႂ်းၽွင်းတုမ်ႊၼၼ့်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃးယဝ့်ၼႆၸိုင် လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈတေလႆႈၸတ်းပၼ်ပၢင်ထၢမ်ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းသေ သင်ဝႃႈၵူၼ်းမိူင်းၵမ့်ထႅမ်ပူၼ်းႁူဝ်ပၢၵ်ႇ50ၵေႃႈ ပဵၼ်ပၵ်းပိူင်လၵ်းမိူင်းမႂ်ႇလႆႈယဝ့်။ လၢႆးၼႆ့တႄ့ တေၸႂ့်လႆႈမိူင်းဢၼ်ၵူၼ်းၵေႃႈယုမ်ႇယမ်တေႃႇၽွင်းတုမ်ႊ(ပႃႇလီႇမၼ်ႇ)လႄႈ ၽွင်း တုမ်ႊ(ပႃႇလီႇမၼ်ႇ)ၵေႃႈ ႁဵတ်းသိုဝ်ႈတေႃႇၵူၼ်းမိူင်းၼၼ့်ယဝ့်။

ၶ) လုၵ့်တီႈပၢင်တုမ်ႊလူင်တင်းၵူၼ်းမိူင်းသေဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃး (Assembly) လႄႈ

င) ႁွင့်ၽူႈလူင့်လႅၼ်ႇသေတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး (Experts)

လၢႆးသွင်လၢႆးၼႆ့တႄ့တေလႆႈႁၼ်ၵမ်ႈပႃႈၼမ် ၸႂ့်တီႈမိူင်းဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇၶဝ် ဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၶဝ် သေဢုပ့် ပိူင်ႇမိူင်းမႃးၶၢဝ်းႁိုဝ်ၼၼ့်ယဝ့်။ လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈလႄႈ ၽူႈလူင့်လႅၼ်ႇၾၢႆႇမၢႆမီႈၶဝ်တေ ႁူမ်ႈၵၼ်သေ တႅမ်ႈပိူင်လိူင်းမၼ်း တေႃႇၼႃႈၵူၼ်းမိူင်းသေ ဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ့်ယဝ့်။ ပေႃးဝႃႈၵူၼ်းမိူင်း ၵမ့်ထႅမ်ယဝ့်ၼႆၸိုင် လၢႆးၼိူင်ႈတႄ့ သူင်ႇပၼ်ၵႂႃႇတီႈၽွင်းတုမ်ႊသေ ႁႂ်ႈမၵ်းမၼ်ႈ ပဵၼ်လၵ်းမိူင်းယဝ့်။ ထႅင်ႈလၢႆးၼိူင်ႈၵေႃႈ ပိူင်လိူင်းလၵ်းမိူင်းဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ ပၢင်တုမ်ႊလူင်တင်းၵူၼ်း မိူင်း (ဢမ်ႇ) ဢၼ်ၽူႈလူင့်လႅၼ်ႇၶဝ်တႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃးၼၼ့် ပၼ်ၵႂႃႇတီႈၸုမ်းၽူႈၼၢမ်းသၢင်ႈလၵ်း မိူင်း(Constitution Commission)သေ ႁႂ်ႈမၵ်းမၼ်းပဵၼ်လၵ်းမိူင်းယဝ့်။ လၢႆးသွင်လၢႆးၼႆ့တႄ့ ယွၼ့် ပိူဝ်ႈဝႃႈဢဝ်ၵၢင်ၸႂ်ၵူၼ်းမိူင်းသေတႅမ်ႈဢွၵ်ႇ ဝႆ့သိုဝ်ႈလႄႈ ၽွင်းၸုမ်ႊ(ပႃႇလီႇမၼ်ႇ) (ဢမ်ႇၼၼ်) ၸုမ်း ၼၢမ်းသၢင်ႈလၵ်းမိူင်းၶဝ်ဢမ်ႇမီးသူၼ်ႇတေ သၢၼ်ၶတ်း သင်သေဢိတ်းၼၼ့်ယဝ့်။

ၸ) လုၵ့်တီႈပၢင်တုမ်ႊလူင်ၵူႊၶိူဝ်းၶိူဝ်းသေတႅမ်ႈဢွၵ်ႇမႃး (National Dialogue)

လၢႆးၼႆ့တႄ့ၵေႃႈ ၵမ်ႈၼမ်တေလႆႈႁၼ်မိူင်းဢၼ်မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼမ်လႂ်၊ ၵႂၢမ်းလၢတ်းၼမ်လႂ်၊ ပၢႆးၵိူဝ်း ယမ်ၼမ်လႂ်ၸိူဝ်းၼႆ့သေ ပဵၼ်လွင်ႈပိုတ်းယိုဝ်းၵၼ်တင်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶဝ်ၸႂ့်ၼၼ့်ယဝ့်။ လၢႆးၼႆ့တႄ့ တိူဝ်းတေ လႆႈၸႂ့်ၸၢႆႇၶၢဝ်းယၢဝ်းၼမ်ၼမ်ၼၼ့်ယဝ့်။ ယွၼ့်ပိူဝ်ဝႃႈ လူဝ်ႇလႆႈမီးလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ဢွၼ် တၢင်းၼၼ့်ယဝ့်။ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းမိူဝ်ႈတိုၵ့်ႁဵတ်းလွင်ႈၵတ်းယဵၼ်ယူႇၼၼ့် ၸၢင်ႊမီးလႆႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ် လၢႆလၢႆ လွင်ႈယူႇယဝ့်။ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ပိူင်လူင်ဢၼ်ယၢမ်ႈလႆႈႁၼ်မႃးတႄ့ မိူဝ်ႈႁႃၶေႃႈလႆႈၸႂ်ဢၼ်တင်း သွင်ၾၢႆႇလႆႈၸႂ်ၼၼ့် ၾၢႆႇလႂ်ၵေႃႈတေၶႂ်ႈ ႁႂ်ႈၾၢႆႇဢၼ်သႃႇယူႇတႃႇသေၼၼ့်ယဝ့်။ မၢင်ႊပွၵ်ႈ မႃးၼႆ ၸိုင်ႈ လွင်ႈငူပ့်ငီ့ၵၼ်ၼၼ့် ၸၢင်ႊႁိုဝ်ၵႂႃႇထိုင်ႁႃထိုင်သိပ်းပီႊၼၼ့်ယဝ့်။ လၢႆးၼႆ့တႄ့ၵႃႊတေလႆႈဢဝ် ၶၢဝ်းယၢမ်း သေႁဵတ်းၵႂႃႇယဝ့်။ ပေႃးဢဝ်ၽူႈလူင့်လႅၼ်ႇၶဝ်ဝႃႈတႄ့ ပေႃးတေပဵၼ်ပၢင်ငူပ့်ငီ့ၵၼ် ပီႊယၢဝ်းၶၢဝ်း ႁိုင်ၼႆၸိုင် ၸုမ်းဢၼ်မီးႁဵင်းပွင်ႊၼမ်သေပိူၼ်ႈ မိူဝ်ႈတိုၵ့်မီးၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းႁႃလွင်ႈငမ်း ယဵၼ်းၸူးၵၼ်ၼၼ့် ဝၢႆးသေလႆႈ လႆႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵၼ်ယဝ့်ၵေႃႈ ၸုမ်းၼၼ့် တိုၵ့်ၸၢင်ႊမီးႁႅင်းပွင်ႊ ၼမ်သေပိူၼ်ႈဝႆ့ထႅင်ႈယဝ့်။ ၼႆသေ တႃ့ၵေႃႈ တေၸၢင်ႊဝူၼ့်ၶွပ်ႈလႆႈ ထီႇထီႇထူၼ်ႈထူၼ်ႈၼၼ့်ယဝ့်။ မၢင်ႊမိူင်းသမ့် ၽူႈဢၼ်တေမႃးဢုပ်ႇၼၼ့် လီၸၢၼ်ႈယွၼ့်ပိူဝ်ႈၶၢဝ်းမၼ်းယၢဝ်း၊ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈ ၼႆ့သေ ၵၢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႈလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၵေႃႈတေလူ့ၵႂႃႇ ၼၼ့်ယဝ့်။ ဢမ်ႇၵိူတ်ႇပဵၼ်လွင်ႈပိုတ်းယိုဝ်း ၵၼ်ၶိုၼ်းၵေႃႈ ယွၼ့်ၶၢဝ်းမၼ်းဢေႇလႄႈ ၵၢၼ်ဝူၼ့်ၶွပ်ႈလႆႈၵူႊ လွင်ႈ ၼိူဝ်လွင်ႈတၢင်းဢၼ်တေလူင်း လၢႆးမိုဝ်းဢဝ်ငမ်းယဵၼ်းၵၼ်ၼၼ့်ၵေႃႈ တေဢမ်ႇထီႇထူၼ်ႈၼၼ့်ယဝ့်။ လုၵ့်တီႈလၢႆးၼႆ့သေ သင်ၸိူဝ့် ဝႃႈလႆႈမႃးပိူင်လိူင်းလၵ်းမိူင်းယဝ့်ၸိုင် လၢႆးၼိူင်ႈတႄ့ သူင်ႇပၼ်ၽွင်းတုမ်ႊ (ပႃႇလီႇမၼ်ႇ) ႁႂ်ႈမၵ်းမၼ်ႈ ပၼ်(ဢမ်ႇ)မၵ်းမၼ်းတီႈပၢင်တုမ်ႊ လူင်ၵူႊၶိူဝ်းၶိူဝ်းၼႆ့ၼၼ့်ယဝ့်။ လၢႆးၵမ်းလိုၼ်း သုတ်းၼႆ့တႄ့ ၸႂ့်မိူဝ်ႈဢၼ်ငဝ်းလၢႆးၵူၼ်းမိူင်းၵူႊၵေႃ့ တိုၼ်းဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်တေႃႇၽွင်းတုမ်ႊ(ပႃႇလီႇမၼ်ႇ)သေ ဢိတ်းၼၼ့်ယဝ့်။