ပိူင်ၾၢင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ

1. တီႈဢေႇဢေႇသုတ်းမၼ်း တေလႆႈမီးလူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈသွင်ထၢၼ်ႈ/ယၢင်ႇ: လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈ တုမ်ႊ လႄႈလူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈၸေႊမိူင်းယဝ့်။ လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈတင်းသွင်ဢၼ်ၼႆ့ လုၵ့်တီႈၵူၼ်းမိူင်း သေ လိူၵ်ႈတၢင်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၵမ်းသိုဝ်ႈ။ ၵမ်ႈၼမ်တႄ့ ၵႆ့ၵႆ့မီးပႃးထႅင်ႈလူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈတူင်ႇတီႈယဝ့်။
2. လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈတင်းသွင်ဢၼ်ၼႆ့ တေလႆႈမီးႁႅင်းပွင်ႊလႄႈလၵ်းၼမ်း(ပေႃႇလႃႇသီႇ)ႁၢင်းၶေႃ ဢၼ်လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈသေၾၢႆႇၾၢႆႇဢမ်ႇၶဝ်ႈၸိမ်ၸွမ်းလႆႈ။ ၶေႃႈတႅပ်းတတ်းမၢင်ႊဢၼ်ၼႆ့ လူင် ပွင်ႊၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ ဢမ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈပႃးလႆႈၸွမ်းလူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈၸေႊမိူင်း။
   
3. တူဝ်တႅၼ်းၸေႊမိူင်းၼႂ်းလူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊၼၼ့် တေလႆႈလုၵ့်တီႈ ၽွင်းတုမ်ႊၶိူဝ်း မိူင်းသေလိူၵ်ႈၵႂႃႇ။
4. လွင်ႈတေမႄးတႅမ်း (ဢမ်ႇ) မူၼ့်မႄးလၵ်းမိူင်းၼၼ့် မၢင်ႊပွတ်းမၢင်ႊတွၼ်ႊၼႆ လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ ဢမ်ႇမီးသူၼ်ႇတေလႆႈမူၼ့်မႄးသေဢိတ်း။
5. တေလႆႈမီးပိူင်ၾၢင်ဢဝ်ၵူၼ်းမိူင်းဢုပ့်ပိူင်ႇ/တီႇမူဝ်ႇၵရေႇၸီႇ (Democracy)။  
   
   
   ၸွမ်းၼင်ႇၶႃႈလႆႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းမႃးၼၼ့်တႄ့ ပိူင်ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးလႆႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊၼႆ့ တေမီးယူႇသွင် ပိူင် ယဝ့်။ ၸိူဝ်းၼၼ့်ၸမ်း-
   ၵ) မႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေပဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ (Come Together)
   ၶ) လုၵ့်တီႈမိူင်းလဵဝ်သေ တႅၵ်ႇပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ (Born from Unitary State) ၸိူဝ်းၼႆ့ယဝ့်။
   ၵ) မႃးႁူမ်ႈၵၼ်သေပဵၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ (Come Together)
   ပိူင်ပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊပိူင်ၼႆ့တႄ့ ယွၼ့်ပိူဝ်ႈဝႃႈၵူႊမိူင်းမိူင်းတိုၼ်းမီးၵၢင်ၸႂ်ၶႂ်ႈမႃးႁူမ်ႈၵၼ်လႄႈ ၸင်ႇၵွႆႈၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊယဝ့်။ တူဝ်ယၢင်ႇ- မိူင်းသိဝ့်သလႅၼ်ႇ(Switzerland)၊ မိူင်းၽွမ့်ႁူမ်ႈလူင် ဢမေးရီးၵႂ်း( United State of America)၊ ၼၢႆႇၸီးရီးယႂ်း (Nigeria)လႄႈမိူင်းဢိၼ်းတီးယႂ်း (India)။
   ၶ) လုၵ့်တီႈမိူင်းလဵဝ်သေတႅၵ်ႇပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊ (Born from Unitary State)
   ပိူင်ပဵၼ်မႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊပိူင်ၼႆ့တႄ့ ပဵၼ်မႃးယွၼ့်ပိူဝ်ႈလူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈငဝ်ႈၸိုင်ႈၼႆ့ သူင်ႇႁႅင်းပွင်ႊ မၼ်း လူင်းၸူးလူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈၸေႊမိူင်းၼၼ့်ယဝ့်။ ယွၼ့်ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈဝႃႈ ၼႂ်းမိူင်းၼိူင်ႈလုၵ်ႈၼႆ့ တေမီးၶိူဝ်းၵူၼ်း လၢႆလၢႆၶိူဝ်းသေ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈလႄႈ လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်ၵေႃႈပိူင်ႈၵၼ်ၼၼ့်ယဝ့်။ တူဝ်ယၢင်ႇ- ပိူၺ်ႇၸီႇယမ်ႇ (Belgium) လႄႈသပဵင်ႇ (Spain)။
   လွင်ႈၵၢၼ်ၸႅၵ်ႇၽႄႁႅင်းပွင်ႊၼႂ်းၵႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊလႄႈ လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈၸေႊမိူင်း
   လၢႆးၸႅၵ်ႇၽႄႁႅင်းပွင်ႊသွင်ပိူင်
   1. လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊလႄႈ လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈၸေႊမိူင်းၼႆ့ တေလႆႈမီးႁႅင်းပွင်ႊဢၼ် ၶိုၵ့်ၶၢႆး ႁၢင်းၽႂ်မၼ်း
   2. ႁႅင်းပွင်ႊဢၼ်လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊလႄႈ လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈၸေႊမိူင်း တေလႆႈႁူမ်ႈ ၵၼ်တႄ့-
   • မိူင်းၵမ်ႈပႃႈၼမ်တႄ့ၵေႃႈ ဢဝ်ႁႅင်းပွင်ႊသွၼ်ဢၼ်ၼႆ့ လေႃးလႄးၵၼ်ဝႆ့ယဝ့်။ ၵူၺ်းၵႃႊမိူင်းၵမ်ႈ ၽွင်ႈသမ့် ႁႅင်းပွင်ႊဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆ့ မီးဢႄႇတေ့တေ့ (တူဝ်ယၢင်ႇ- မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊလူင်ဢမေး ရီးၵႂ်း၊ ပရႃႇသီးယႂ်းလႄႈ ၶႃႇၼေႇတႃႇ)သေ သမ့်ၸႅင်ႈလႅင်းဝႆ့ဝႃႈ ႁႅင်းပွင်ႊဢၼ်လႂ်ၼႆ့ပဵၼ်တွၼ်ႊ လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈထၢၼ်ႈလႂ်ယဝ့်။ ထႅင်ႈတၢင်ႇမိူင်းတႄ့ၵေႃႈ ႁႅင်းပွင်ႊဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆ့ၼၼ့်ၼမ်တေ့ တေ့(တူဝ်ယၢင်ႇ-မိူင်းၵျႃႇမၼီႇ၊ ဢေႃ့သထရီးယႂ်း၊ ဢၾ်ရီးၵႂ်းၸၢၼ်း၊ သၽဵင်ႇလႄႈဢေႃႉသထရီး လီးယႂ်း)။ မိူင်းၽွင်းႁႅင်းပွင်ႊၼႆ့ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆ့ၸိုင်ႈ ပိူင်မီႈၶွင်လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊၼႆ့ တိူဝ်းၵႆ့ၵႆ့မီးလွင်ႈႁူမ်ႇငမ်း ၵူၺ်းၵႃႊဢမ်ႇၸႂ်ႈတႃႇသေႇ။
   • ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးသေလွင်ႈလွင်ႈသေ မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းၵျႃႇမၼီႇတႄ့ သင်ဝႃႈႁႅင်းပွင်ႊၼႆ့ ပဵၼ် ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆ့ၼႆၸိုင် လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊၼႆ့ ၵွၺ်းႁဵတ်းပိူင်မီႈၶၢဝ့်ၶၢဝ့် မၼ်းသေ လူင်ပွင်ႊ ၸိုင်ႈၸေႊမိူင်းသမ့် ပဵၼ်ၵေႃ့တႅမ်ႈႁူဝ်ယွႆႈမၼ်းတႃႇၸေႊမိူင်းလႂ် ၼၼ့်ယဝ့်။
   • တူဝ်ယၢင်ႇႁႅင်းပွင်ႊ ဢၼ်ပၼ်လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႊၶေႃၶေႃ- လွင်ႈၵၢၼ် ငိုၼ်း(Currency)၊ ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄ(Defence)၊ ၵၢၼ်လူင်းလၢႆးမိုဝ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈလႆႈၸႂ် (Treaty Ratification)၊ ၵၢၼ်ၵႃ့ၶၢႆ တင်းတၢင်ႇမိူင်း(External Trade)၊ ၵၢၼ်ႁုၼ်ႈမုၼ်းပၢႆးႁၢင်ႊ တူဝ်မိူင်းဢၼ်ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်း(Major Physical Infrastructure Development)၊ လွင်ႈမၢႆမီႈၽိင်ႈထုင်း(Custom​s)။
   • တူဝ်ယၢင်ႇႁႅင်းပွင်ႊဢၼ်ပၼ်လူင်ပွင်ႊၸိုင်ႈၸေႊမိူင်းၶေႃၶေႃ- ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇႁူင်းႁဵၼ်း ၸၼ့်ဢွၼ်ႇ လႄႈၸၼ့်ၵၢင် (Primary and Secondary Education)၊ ပၢႆးယူႇလီလႄႈ ၵၢၼ်ၼႂ်းဝဵင်း၊ ပွၵ့်၊ ယွမ်ႇ (Municipal Affairs)။
   • တူဝ်ယၢင်ႇႁႅင်းပွင်ႊဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်သေႁဵတ်း- ၽိင်ႈတိုၼ်းပဵၼ်၊ ပလိၵ်ႈ(Police)လႄႈ ၶွၼ်ႇ။
   • တူဝ်ယၢင်ႇႁႅင်းပွင်ႊ ဢၼ်ဢမ်ႇၼႄဝႆ့ၸႅင်ႈၸႅင်ႈလႅင်းလႅင်း- ၵၢၼ်ၽုၵ်ႇသွမ်လဵင့် သတ်း(Agriculture) ၊ ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇဝၢႆးသေၸၼ့်ၵၢင်(Post-secondary Education)၊ ပိူင်မီႈလွင်ႈၽိတ်းသေဢၼ်ဢမ်ႇ ၶၢင့်ပၼ်လႆႈ(Crimical Law)၊ ၸႃ့ၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆ့ယဝ့်။