ဢီးၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ (တွၼ်ႊၼိူင်ႈ)

ႁဝ်းႁဵတ်းႁိုဝ်လဵပ်ႈႁဵၼ်း လွင်ႈၶိုတ်းၵၢပ်ႈၵူၼ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ

ႁဝ်းႁူ့လွင်ႈၶွင်ၵိုတ်းပိုၼ်း(ၶူဝ်းၶွင်၊ သတ်း၊ ၵူၼ်း၊ တူၼ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢၼ်ၵိုတ်းႁၢၼ့်တေႃႇတေႃႈလဵဝ်)သင်လၢႆလၢႆ။ ႁဝ်းၸၢင်ႊထၢမ်လႆႈ တီႈ ပေႃႈမႄႈႁဝ်း၊ ပူႇၼၢႆးၶိင်းဢွၵ်ႇ ႁဝ်းယူႇ ၵူၺ်းၵႃႊၶဝ်ၵေႃႈတေ ဢမ်ႇမႂ်းၶေႃႈမုၼ်း

ဢၼ်ႁဝ်းတေၶႂ်ႈ လႆႈတင်းမူတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ႁဝ်းၵေႃႈတေၸၢင်ႊ လူၼႂ်းပပ်ႉ၊ တူၺ်းႁၢင်ႊထွတ်ႇ လႄႈလူပပ့် မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။

လူပပ့်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ၊ လူၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇသေ ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵူၼ်း လႄႈၽိင်ႈ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ လဵပ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈၶိုတ်းၵၢပ်ႈၶွင်ၵူၼ်း မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်လဵပ်ႈႁဵၼ်းၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်ၵူၼ်းမိူဝ်ႈ ၵွၼ်ႇႁဵတ်းဝႆ့ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ပိူဝ်ႈဝႃႈၶွင်ၸိူဝ်ႈၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈပၢၼ်ဢၼ်ၶဝ် လဵပ်ႈႁဵၼ်းၼၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းၵိုတ်းပိုတ်းၼႆ့ တေပႃးၶိူင်ႈၸႂ်ႉ ၶိူင်ႈသွႆ၊ ၶိူင်ႈလၢၵ်ႈ ၼၢၵ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႇ၊ ၽႃၽႅၼ်ႇ၊ ပၢႆးမွၼ်းလႄႈ လိၵ်ႈလၢႆး ၸိူဝ်းၼႆ့ယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းၵုတ်းပိုၼ်းၼႆ့ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၵူၼ်းလႄႈၽိင်ႈမိူင်ႈၵွၼ်ႇၶဝ်ႁူ့ဝႃႈ ၵူၼ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၶဝ်ႁဵတ်းသင် ႁူ့ပႃးလႆႈဝႃႈ ၶဝ်ႁဵတ်းႁိုဝ်တၢႆၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။

တွၼ်ႊၼိူင်ႈ

ၸူဝ်ႈပၢင်ၵူၼ်းဢီႇၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈ

မၢင်ႊပွၵ်ႈၼႆ ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵူၼ်းလႄႈၽိင်ႈၶဝ်ၼႆ့ ၵႆ့ၵႂႃႇလႄႈတီႈႁူင်းၵေႃႇၵၢႆ ဢၼ်လိုဝ်းလင်ႊၼႂ်း ပိုၼ်းသေ\တွၼ်ႊတွၼ်ႊၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵူၼ်းလႄႈၽိင်ႈၶဝ်ၼႆ့ လဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူင်းၵေႃႇၵၢႆႇ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇသေ ၶဝ်ၸၢင်ႊတိူဝ်းႁဵၼ်းႁူ့ လွင်ႈၵူၼ်းဢၼ်ယူႇတီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၼႂ်းႁူင်းၵေႃႇ ၵၢႆႇၼၼ်ႉ တေပႃးဝႆ့လမ်ႉၵတ်ႉပၢႆးမွၼ်းလႄႈပၢႆးသၢႆႊ ဢၼ် တေၵေႃႇတင်ႈႁူင်းၵေႃႇၵၢႆႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တေႃႈလဵဝ်ၵူၼ်းဢီးၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၵေႃႈတေဢမ်ႇမီးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းဢၼ်ႁူ့လွင်ႈဢီး ၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼႅၼ်ႈၼႅၼ်ႈၼႃၼႃၵေႃႈ တေဢမ်ႇမီးၽႂ်ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃ့ၵေႃႈ ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း ၵူၼ်းလႄႈၽိင်ႈမိူင်ႈၵွၼ်ႇၶဝ်တႄ့ ဢိင်ၼိူဝ်ၶူဝ်းၶွင် ဢၼ်ၵူၼ်းမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၶဝ်ႁဵတ်းဝႆ့ၼၼ့်သေ လဵပ်ႈ ႁဵၼ်းၽိင်ႈထုင်းဢီးၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇယူႇယဝ့်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၼၼ် လႄႈ ၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းၵူၼ်းလႄႈၽိင်ႈ မိူဝ်ႈၵွၼ်ၶဝ် လဵပ်ႈႁဵၼ်းလႆႈလွင်ႈၸူဝ်ႊပၢၼ်ၵူၼ်းဢီးၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇယူႇယဝ်ႉ။

မႄႈၼမ်ႉၼၢႆး(လ်)(Nile)

မႄႈၼမ်ႉၼၢႆး(လ်)ၼႆ့ ပဵၼ်ၶွင်ငဝ်ႈတိုၼ်းဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢီးၸိပ်ႉဢၼ်ယူႇတီႈလိၼ် ႁႅင်ႈတေ့တေ့ယဝ်ႉ။ မႄႈၼမ်ႉၼၢႆး(လ်)ၼႆ့ မၼ်းလူၼ်ႉၽင်ႇမၼ်း ၼႂ်းၶၢဝ်းၾူၼ်ၵူႊပီႊသေ ဝႆ့ၵိုတ်း ၽုၼ်ႇမၼ်းလိၼ်လီ တႃႇႁႂ်ႈၽုၵ်ႇတူၼ်ႈ လႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႄႈၼမ်ႉၼၢႆး(လ်)ၼႆ့ လႆႈၸႂ့်မၼ်းတွၼ်ႈ တႃႇၼမ်ႉၵိၼ်၊ ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇတၢင်း၊ လွင်ႈၼူတ်းသႂ် လႄႈ ႁဵတ်းဢုတ်ႇလိၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းဢီးၸိပ်ႉၸႂ်ႉ တႃႇၵေႃႇႁိူၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႄႈၼမ်ႉၼၢႆး(လ်)ၼႆ့ လႆႈၸႂ်ႉတိုဝ်းပႃးတႃႇၵၢၼ် ၽုၵ်ႇသွမ်ႈ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄ့ ၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈၼႃးၶဝ် ၵွၺ်းတေႃ့သႂ်ႇပုင်းသေ ၵႂႃႇႁူတ်းသူၼ်ၶဝ် ဝၢႆးၼၼ်ႉမႃး ၶဝ်ပၢႆႇတၢင်း ၼမ်ႉၶဝ်ၵႂႃႇထိုင်ၼႂ်း သူၼ်ၶဝ်ၵမ်းသိုဝ်ႈယဝ်ႉ။

ၸူဝ်ႊပၢၼ်ၵူႊဝၼ်းဝၼ်းဢီးၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ

ၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈၼႃးၶဝ်ၼႆ့ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႂ်းလႅတ်ႇသေ ၸႂ်ႉၸၢႆႇၶၢဝ်း ယၢမ်းၶဝ်ၼႂ်း သူၼ်ၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၶဝ်လႆႈဢဝ်မၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈ ၼမ်ႉပၼ် ၵူၼ်းထၢၼ်ႈသုင် ဢမ်ႇၼၼ်မုၼ်ၸဝ်ႈ ယွၼ်ႉဝႃႈဢဝ် လိၼ်ၶဝ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၸႂ်ႉဝႆ့ယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈၼႃးၶဝ်ၼႆ့ ၼုင်ႈ ၶူဝ်းဢၼ်ၽဵင်ႈၽဵင်ႈၵွၺ်းယဝ်ႉ။ ၼၢင်းယိင်းၵမ်ႈပႃႈၼမ်တႄ့ ၸႂ်ႉ ၸၢႆႇၶဝ်းယၢမ်းၶဝ်ၼႂ်းၵၢၼ် ႁဵတ်းတၢင်းၵိၼ်လႄႈၵၢၼ်ၶူဝ်းလဵင်း ယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းသမ်ႉၶူင်ႊသၢင်ႈၶူဝ်းၶွင်ၼင်ႇ- ၶိုင်ႈႁွႆႈတိုဝ်း၊ ၸေႈ၊ ၶွင်ၵႅဝ်ႈ၊ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၶိူင်သွႆလႄႈ လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈၸိူဝ်းၼႆ့ယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းထၢၼ်ႈသုင်

ၵူၼ်းထၢၼ်ႈသုင်ဢီးၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ၼႆ့ ၶဝ်ပိူင်ႈၵၼ်တင်းၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈ ၼႃးလႄႈ ၵူၼ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်တေ့တေ့ယဝ်ႉ။ ၶဝ်တေမီးၶႃႈသေယူႇၼႂ်း ႁိူၼ်းလူင်လူင်၊ ၶဝ်ၼုင်ႈၶူဝ်း ဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶိုၵ်ႉလႄႈ ႁွႆႈၶိုင်ႈတိုဝ်းဢၼ်ၶိုၵ်ႉ ၶိုၵ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းထၢၼ်ႈသုင်ၶဝ်ၼႆ့ ၶဝ်ပိူင်ႇၼင်လိၼ်ဢၼ်ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈ သေ ၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈၼႃးသမ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်လုမ်းလႃးသူၼ်လႄႈ သတ်းလဵင့် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းထၢၼ်ႈသုင်ၶဝ်ၵိၼ်ၵေႃႈ လမ်ႉ လီမၼ်းၼၼ်ႉၶိုၵ်ႉတွၼ်းလိူဝ်သေတၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ၸဝ်ႈႁႆႊၸဝ်ႈၼႃးၶဝ်ၵိၼ်တေ့တေ့ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်

ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢီးၸိပ်ႉၼႆ့ ၶဝ်တေၵိူဝ်းယမ်တေႃႇၾီသၢင်လၢႆလၢႆပႃး ယူႇယဝ်ႉ။ ၾီသၢင်ၵူႊပႃးပႃးၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈတေႃႇ တၢင်းႁဵတ်းသၢင်ႈၵူႊဝၼ်းဝၼ်း ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢီးၸိပ်ႉၶဝ် သေပွတ်း သေတွၼ်ႊယူႇ။

ဢူဝ်ႇသီးရီးၼႆ့ ပဵၼ်သၢင်ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းတင်းလွင်းတၢင်းတၢႆလႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ၵူႊလွင်ႈဢၼ်မီးတႂ်ႈၼင်လိၼ်မိူင်းယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢီး ၸိပ်ႉယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မၼ်းၼႆ့မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၼိူဝ် လွင်ႈမႄႈၼမ့် ၼၢႆး(လ်)လူၼ်ႉလႄႈ ၵၢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼင်လိၼ်မိူင်းလီ။ ဢီးသီး သမ်ႉပဵၼ်သၢင်မႄႈသေ မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၼိူဝ် မၢၵ်ႇၶဝ်ႈတဝ်ႈၼမ်ႉ လႄႈ လွင်ႈၶိုၼ်းမႄးၵိူတ်ႇၶိုၼ်းယဝ်ႉ။ ဢႃႇမၼ်ႇပဵၼ်သၢင် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းတင်းလူမ်းသေ ဝၢႆးၼႆ့မႃး ပဵၼ်သၢင်ဢၼ်ပၼ်ၸူဝ်ႊပၢၼ်ယဝ်ႉ။ ရႃႇသမ်ႉပဵၼ်သၢင် လႅတ်ႇယူႇ ယဝ်ႉ။

ဢႃႈပုမ်ႇသၢင်ဢီးၸိပ်ႉ

ဝၢႆးမႃး ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢီးၸိပ်ႉယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ သၢင်ဢႃႇမၼ်ႇလႄႈရႃႇၼႆ့ ႁူမ်ႈၵၼ်သေပဵၼ်မႃး သၢင်ဢၼ် မီးႁႅင်းပွင်ႊၼမ် သေပိူၼ်ႈသေ ႁွင်ႉဝႃႈသၢင်"ဢႃႇမၼ်ႇရႃႇ" ၼႆယူႇယဝ်ႉ။

သၢင်ဢူဝ်ႇသီးရီးသမ်ႉ ၵူၼ်းဢီးၸိပ့်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မၼ်းတူၺ်းထိုင်ၵူၼ်းၵူႊၵေႃ့ၵေႃ့သေ တႄႇၼႃႈ ႁိူၼ်းၸွမ်းဢီးသီးယူႇယဝ်ႉ။ ဢူဝ်ႇသီးရီးၼႆ့ ဝၢႆးသေၼွင်ႉၸၢႆးမၼ်းဢဝ်မၼ်းတၢႆယဝ်ႉၼၼ်ႉ ဢီး သီး(သၢင်ၶိုၼ်းမႄးၵိူတ်ႇၶိုၼ်း)သမ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်း မၼ်းမီးၸႂ်မႃးလႆႈၶိုၼ်းယဝ်ႉ။

သၢင်ဢီးၸိပ်ႉၵူႊတူၼ်ၼႆ့ မီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်းတူဝ်သတ်း လိူဝ်သေသၢင်ဢူဝ်ႇသီးရီးယဝ်ႉ။ ဝူဝ်း ၼႆ့ ပဵၼ်သတ်းဢၼ်ၵွင်ႉၵၢႆႇတင်း သၢင်ဢီးသီး၊ ဢူဝ်းသမ်ႉၵွင်ႉၵၢႆႇတင်း သၢင်ဢီးသီး၊ ရႃႇၸမ်း ၵွင်ႉၵၢႆႇတင်းၼူၵ်ႉလႄႈသၢင်ႇသီႈသေ ဢႃႇမၼ်ႇသမ်ႉၵွင်ႉၵၢႆႇတင်းၼူၵ်ႉယဝ်ႉ။ ဢူဝ်ႇသီးရီးတႄႉၵွင်ႉၵၢႆႇ ၵၼ်တင်းမႃႇမီးတႅၼ်းတီးသတ်း။

လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်လႄႈ ၶုၼ်ၶေႃၶမ်းဢီးၸိပ်ႉ

တီႈၼႂ်းပၢႆးၵိူၼ်းယမ်ဢီးၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးၸိူဝ်ႈဝႃႈသၢင်ပႃးၼိူင်ႈ ယူႇယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်ၵေႃ့ဢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႉပၼ် ၼႂ်းၵႄႈၵူၼ်းလႄႈၽြႃးယဝ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈၼႆ့သေ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၼႆ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တေႃႇၵူၼ်းၶိူဝ်းဢီးၸိပ်ႉ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇတေ့တေ့ယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ႁေႃ ၶမ်းဢီးၸိပ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼႆ့မၼ်ႈလၢတ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမၼ်းဝႃႈ သၢင်ၶဝ်လူဝ်ႇဢီႈသင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။မိူဝ်ႈၽွင်း ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶဝ်သဵင်ႈၵၢမ်ႇသုတ်းမုၼ်ၵႂႃႇၼၼ်ႉၵူၼ်းဢီးၸိပ်ႉၶဝ်ဢဝ်မၼ်းၽင် လေႃးၶူဝ်းၶွင်ၵူႊလွင်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မၼ်းတေလူဝ်ႇၸၢတ်ႈၼႃႈ။