ငိူၼ်ႈၶေႃႈဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းတင်းယႃႈယႃ

တွၼ်ႊသွင်

ယႃႈယႃလႄႈ ၽွၼ်းယွၼ်ႈႁူၵ်ႉႁၢႆႉယႃႈယႃ

ယႃႈယႃၵူႊဢၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ၸၢင်ႊပဵၼ်ၽွၼ်းယွၼ်ႈဢၼ်ႁုၵ်ႉႁၢႆႉသေ ယင်းၸၢင်ႊထိုင်တၢႆၵွၼ်ႇ သင် ၸိူဝ်ႉဝႃႈ လီႊလႃႊၸႂ်ႉတိုဝ်းယႃႈယႃႇလႄႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းယႃႈယႃၽိတ်း။ ၵွပ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၵၢၼ်တႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်း ယႃႈယႃမႅၼ်ႈတီႈမႅၼ်ႈတၢင်းမၼ်းၼၼ်ႉ လမ်ႇလွင်ႈတေႉတေႉယဝ်ႉ။

ယႃႈလႅင်လႄႈ ၼီႊၶူဝ်ႇထိၼ်ႊ

လႅၼ်းယႃႈၼႆႉ လႆႈဢဝ်မႂ်ႊယႃႈလႅင်သေ မႃးႁဵတ်းယႃႈမၼ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၸဝ်ႈႁူင်းၵၢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ လႅၼ်းယႃႈၶဝ်ဢဝ်သႂ်လေႃႇၼႂ်းယႃႈလႅင်တႄႉ ပဵၼ်ၼီႊၶူဝ်ႇထိၼ်ႊယဝ်ႉ။ ၼီႊၶူဝ်ႇထိၼ်ႊၼႆႉ ပဵၼ် ယႃမဵဝ်းၼိူင်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းႁဝ်း တိတ်းၸပ်းယိၼ်ႉၸွမ်းမၼ်းႁႅင်းတေႉတေႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼီႊ ၶူဝ်ႇထိၼ်ႊၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁႅင်းတွတ်ႇႁူဝ်ၸႂ်ႁဝ်းဝႆးမႃးသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈႁႅင်းလိူတ်ႈႁဝ်းၶိုၼ်းသုင်မႃးၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၸေႃႈ မႅၼ်ႈၼိူင်ႈၵႅပ်ႉၵွၺ်းၵေႃႈ ၸၢင်ႊတိတ်းၸပ်းယိၼ်ႉမၼ်းၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၵူႊၵေႃႉၼႆႉ လႆႈလုတ်ႇပႃးၼီႊၶူဝ်ႇထိၼ်ႊၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢွၼ်တၢင်း သုတ်းတေႉ ၼီႊၶူဝ်ႇထိၼ်ႊၼႆႉ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းႁဝ်းၶႂ်ႈလုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈတိတ်းတိတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ သိုပ်ႇလုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၵႂႃႇတိၵ်းတိၵ်းၼႆ ၸၢင်ႊပဵၼ်လႆႈ ၶႅၼ်ႊသိူဝ်ႇ၊ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်တီႈ မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်လႄႈ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်တီႈၵၢၼ်ထူၺ်ႈၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းလုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၵူႊၵေႃႇၼႆႉ ၸၢင်ႊထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇသေ ၵဵဝ်ႈလႄႈၵၢပ်ႇၼဵပ်ႉမိုဝ်း/တိၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ တေၸၢင်ႊမီးသီသဝ်ႈမူၼ်ႇဝႆႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၼႆႉၵေႃႈ ၸၢင်ႊႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းႁဝ်းၸဵဝ်းထဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၼီႊၶူဝ်ႇထိၼ်ႊၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈပႃးဝႆႉၼႂ်းလႅၼ်းယႃႈဢၼ်လဵဝ်ၵွၺ်း။ ယင်းပႃးထႅင်းၼႂ်း ယႃႈဢၼ် ဢမ်ႇမီးဢၢႆႊၵႂၼ်းလူးၵွၼ်ႇ။ ၼင်ႇ- ယႃႈဢၼ်လႆႈဢဝ်ၶူးလင်သေ သုတ်ႇၼူမ်ဢဝ်၊ ယႃႈလႅင်ဢၼ်လႆႈ ယႅမ်ႉဢဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈလႄႈ လွင်ႈၸမ်းယိၼ်ႉ

လႅၼ်းယႃႈၼႆႉ ပေႃးလႆႈၸပ်းယိၼ်ႉမၼ်းယဝ်ႉၼႆၸိုင် ပဵၼ်ဢၼ်တတ်းယၢပ်ႇတေႉတေႉၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ လႅၼ်းယႃႈၵေႃႈ တေႃႈၵႃႊမိူၼ်ၼင်ႇယႃႇတၢင်ႇၸိူဝ်းၵွၺ်း။ ပေႃးဢၢၼ်းၶတ်းၸႂ်တတ်ႉၼႆၵေႃႈ ၸၢင်ႊ ပဵၼ်ၾၢင်ႁၢင်ႊဢိုပ်းယႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၾၢင်ႁၢင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၸႂ်ၸႃႉ၊ တိူဝ်းၶႂ်ႈသူႇယႃႈမႃး၊ ၸႂ်လမ်ငၢႆႈ လႄႈ ၸႂ်ပွတ်းလူၺ်းဢမ်ႇမီးလွင်ႈ တၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႊတႃႇ တေၶၢမ်ႈပူၼ်ႉလႆႈ ၾၢင်ႁၢင်ႊၸိူဝ်းၼႆႉၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ် ယၢပ်ႇတႃႇ ၵူၼ်းႁဝ်းတေႉတေႉ၊ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉလႄႈ ၵူၼ်းႁဝ်းဝူၼ်ႉဝႃႈ သိုပ်ႇ လုတ်ႇၵႂႃႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ဢၼ်ငၢႆႈ လိူဝ်သေ ဢၼ်တေၶၢမ်ႈၾၢင်ႁၢင်ႊ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁၢင်ႊၸႃႉ၊ ဢၢႆႊမဵၼ်လႄႈ လွင်ႈၶုၺ်ႉႁၼ်ဢမ်ႇလႆႈ

ဢၢႆႊၶူၼ်ႁူဝ်လႄႈ ၶူဝ်ၵူၼ်းလုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၼႆႉ တေမဵၼ်ဢၢႆႊၵႂၼ်းလႅၼ်းယႃႈဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ် တေဢႆယူႇသေႇသေႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တေဢမ်ႇၶၢမ်ႇႁိူဝ်ႉလႆႈသေဢမ်ႇၵႃး တေၵႆႉၵႆႉၸပ်းၵတ်းၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။ တေၵႆႉၵႆႉလႆႈႁၼ်ၶဝ် ၸႂ်ဢမ်ႇၼိမ်တႃႇသေႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸွင်ႇၸႂ်ႈဢၼ်သူၵဝ်ႁဝ်း ႁႃးၶႂ်ႈပဵၼ်ၵူႊဝၼ်းတင်းဝၼ်းႁိုဝ်?။

လွင်ႈလီဢၼ်ၼိူင်ႈတႄႉ ၵူၼ်းၼုမ်ႇၵမ်ႈၼမ်တေႉဢမ်ႇလုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈ။ ၵူၼ်းၼုမ်ႇဢႃႇယူႇၼႂ်း ၵႄႈ12လႄႈ 17ၼႆႉ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇသိပ်းသၢမ်(13%)ၵွၺ်း ဢၼ်လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈ။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ သူပႆႇတွၼ်ႉယၢမ်ႈလုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၼႆႉၸိုင် ၶႅၼ်းတေႃႈတွင်းဝႆႉၵႂၢမ်းၶေႃႈၼႆႉသေၵမ်း "ၵၢၼ်လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၶႃႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ" ။

ၵၢၼ်ၵဵဝ်ႉဢူမ်ယႃႈလႅင်ၼႆႉၵေႃႈ ၸၢင်ႊၵိူတ်ႇပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၶႅၼ်းသႂ်း(Cancer) တီႈသူပ်း၊ တၢင်းပဵၼ် တွင်ႉၵႅၼ်းလႄႈ တၢင်းပဵၼ်မၢၵ်ႇႁူဝ်ၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၸတ်းၵၢၼ် လွင်ႈတိပ်ႇၸႂ်(Stress)

သူၵဝ်ႁဝ်းႁႃးတေလီဢၢမ်းတေႉတေႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈႁဝ်းၶဝ်ႁူႉဝႃႈ ၵွပ်ႈသင်လႄႈၶီႈလႅၼ်းယႃႈၶဝ် တႄႇ လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈ။ တွၼ်ႊတႃႇၵူၼ်းတင်းၼမ်တႄႉ ၵၢၼ်လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၼႆႉ ပဵၼ်လၢႆးတၢင်းဢၼ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈလွင်ႈတိပ်ႇၸႂ်(Stress)ႁၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းမၢင်ႊၸိူဝ်း မီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၼိူဝ် တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႂ်ႇၵႄႈၵၢၼ်ႁူပ်ႉထူပ်းၵူၼ်းတင်းၼမ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶဝ်ဢမ်ႇၼႆႉသမ်ႉပဵၼ် လွင်ႈ ဝႃႈၵၢၼ်လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၼႆႉ တေတိူဝ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၶဝ်မီးႁႅင်းတဵူၵ်းၸႂ်မႃးထႅင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်တေ ၸၢင်ႊမီးလွင်ႈတိပ်ႇၸႂ် ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈတၢင်းပဵၼ်၊ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်ငိုၼ်းတွင်း၊ လွင်ႈၶွင်ၶမ်မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း လႄႈ လွင်ႈၶွင်ႈၶမ်တီႈၼႃႈ ၵၢၼ်(ႁိုဝ်)ႁူင်းႁဵၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လဝ်ႈလႄႈ လွင်ႈတုမ်ႉယွၼ်ႈမၼ်း

လဝ်ႈ

လဝ်ႈၼႆႉပဵၼ်ယႃႈဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းႁဝ်းၶဝ် ဢူၼ်ႈတူဝ်ဢူၼ်ႈၶိင်းသေ တေလႆႈႁၼ်ပႃးဝႆႉၼႂ်ႈပီႇ ယႃႇ၊ ၼမ်ႉမွင်ႊမၢၵ်ႇ (Wine)လႄႈ ၼမ်ႉဢွၵ်ႇထႅင်ႈမၢင်ႊၸိူဝ်းယူႇယဝ်ႉ။ ယႃႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢၼ်ၵပ်း သိုပ်ႇ ၼႂ်းၵႄႈသဵၼ်ႈၼိူဝ်ႉ(Cells) ဢွၵ်းဢေႃၵူၼ်းႁဝ်းထိူင်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ဢွၵ်း ဢေႃၵူၼ်းႁဝ်း ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈလီလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈတုမ်ႉယွၼ်ႈ ၵၢၼ်ၵိၼ်လဝ်ႈ ၵမ်းသိုဝ်ႈၼႆႉတႄႉ တေႁူမ်ႊပႃးတင်း ဢမ်ႇမီးလမ်ႉၵတ်ႉတႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်တႅပ်းတတ်းလႆႈလီ၊ ၵၢၼ်ၵေႈ လိတ်ႈလွင်ႈၶွင်ႈၶမ်၊ ၶႂ်ႈၼွၼ်း၊ ၶႂ်ႈႁၢၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵိၼ်လဝ်ႈၶၢဝ်းယၢဝ်းၶဝ်ၼႆႉ တေၸၢင်ႊမီး လွင်ႈၶွင်ႈၶမ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်းတင်း ႁူဝ်ၸႂ်လႄႈတွင်ႉ ႁူမ်ႊပႃးတင်းတၢင်းပဵၼ်တမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၵိၼ်လဝ်ႈၼႆႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၵိူတ်ႇပဵၼ်လွင်ႈလူတ်ႉၽႃႇ မိူဝ်ႈၽွင်းၵူၼ်းႁဝ်းၵိၼ်လဝ်ႈသေ ႁေႃလူတ်ႉ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵိၼ်လဝ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ယင်းႁဵတ်းႁႂ်ႈၵူၼ်းႁဝ်းၶဝ် ႁၢဝ်ႈႁၢႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ယႃႈတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၽေး

ၶူဝ်းယႃႈသုတ်ႇၼူမ် (Inhalants)

ၶူဝ်းယႃႈသုတ်ႇၼူမ် (Inhalants)

ၶူဝ်းယႃႈသုတ်ႇၼူမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ယႃႈဢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းတႃႇသုတ်ႇၼူမ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းယႃႈသုတ်ႇ ၼူမ်ၼႆႉ ၵမ်းပႃႈၼမ်တေပဵၼ် ၶိူဝ်းၸႂ်ႉၶိုင်ႈၸၢၵ်ႈၼႂ်းႁိူၼ်းၼင်ႇ- ယၢင်ၵၢဝ်း (Glue)၊ ၼမ်ႉမၼ်းထၢတ်ႈ (Gasoline)လႄႈ ၼမ်ႉသီတႃႇတႃးၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၶူဝ်းယႃႈသုတ်ႇၼူမ်ၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႊယႃႉလူႉ ပိူင်လၢႆးႁဵၼ်းၵၢၼ်သဵၼ်ႈႁူႉလူင်(Central Nervous)ၵူၼ်း ႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သဵၼ်ႁူႉလူင်(Central Nervous)ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ မၼ်းၵုမ်းထိင်းဝႆႉ တၢင်းၶႆႈၸႂ်ႁဝ်း၊ တၢင်း ၶုၺ်ႉႁၼ်ႁဝ်းလႄႈ တၢင်းတူင်ႉၼိုင်ႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းၸိူဝ်းၸႂ်ႉတိုဝ်းၶူဝ်းယႃႈသုတ်ႇၼူမ်ၼႆႉ ၵႆႉၸၢင်ႊမီးတၢင်းပဵၼ် ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇငၢႆႈ၊ ႁူဝ်ၶႆႈငၢႆႈ၊ ဢေႃႉ ႁၢၵ်ႈငၢႆႈလႄႈ ႁူမ်ႊပႃးတင်း တၢင်းၶွင်ႈၶမ်တီႈၵၢၼ်ထူၺ်ႈၸႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းယႃႈသုတ်ႇယူမ်ၵေႃႈ တေႃႈၵႃႊမေႃတိတ်းယိၼ်ႉၼင်ႇ ယႃႈတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ွယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၶူဝ်းယႃႈသုတ်ႇၼူမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ မၼ်ႈၸၢင်ႊယႃႇပိူင်ႁဵၼ်ၵၢၼ်ဢွၵ်းဢေႃးႁဝ်း ၵွၺ်း မၼ်းယင်းၸၢင်ႊႁဵတ်းႁႂ်ႈ ပွတ်ႇ၊ ႁူဝ်ၸႂ်၊ မၢၵ်ႇၵႅဝ်းလႄႈ တပ်းၵူၼ်းႁဝ်းလူႉၵႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးႁဝ်းတေၶိုၼ်းမႃးႁုပ်ႈသေတူၺ်းၶိုၼ်းၼႆၸိုင်ႈ ယႃႈယႃၼႆႉ ပေႃးႁဝ်းမေႃၸႂ်ႉတိုဝ်းမၼ်းၵေႃႈ တေ ပဵၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇႁဝ်းသေ၊ သင်ဝႃႈႁဝ်းဢမ်ႇမေႃၸႂ်ႉတိုဝ်းသေ သမ်ႉလီႊလႃႊၸႂ်ႉတိုဝ်းၼႆၸိုင် တေ ပဵၼ်ၽေးၶဵၼ်တေႃႇတူဝ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။